De prefrontale cortex

Stel je hebt besloten om te gaan afvallen; hoe ben je dan eigenlijk tot dat besluit gekomen? Het antwoord daarop is dat je hebt nagedacht en daarna een besluit hebt genomen met jouw prefrontale cortex. Waar die zit? Sla je vlakke hand, met je duim omhoog, tegen je voorhoofd en dan heb je een groot gedeelte van het bewuste denken te pakken.

Dit is het gebied waarmee we daadwerkelijk nadenken over dingen. We maken afwegingen aan de hand van informatie die we hebben, maar ook met informatie die we bedenken en waar we ons een beeld bij kunnen voorstellen. Dit is nuttig, omdat het ons ook in staat stelt om ons voor te stellen hoe iets in de toekomst zou kunnen zijn. Daar kunnen we dan – met diezelfde prefrontale cortex – een plan voor maken, om datgene ook werkelijk te gaan bereiken.

Dit nadenken is een eigenschap die ons onvoorstelbare capaciteiten geeft om iets te bedenken, te maken of te creëren. Het is de eigenschap die de elektrotechnicus gebruikt bij het beoordelen van een schakelkast. Die de meubelmaker gebruikt bij het opstellen van een ontwerp voor een stoel. Die de schilder gebruikt bij het maken van een plan van aanpak, voor het schuren en schilderen van een huis. Die een professor gebruikt bij het oplossen van een wiskundige formule. Die Rembrandt gebruikte voor het maken van de Nachtwacht.

Het is ook de eigenschap die iemand gebruikt bij het beoordelen van een eigen situatie (bijvoorbeeld te zwaar zijn) en bij het formuleren van een idee om daar wat aan te doen (zoals afvallen). Het is ook de eigenschap die je nu gebruikt om dit artikel te lezen.

Kracht door focus

Het is bijna niet te bevatten, wat je als mens met je hersenen voor elkaar kan krijgen door je ergens op te focussen. Die focus ontstaat doordat grote groepen cellen van de prefrontale cortex werken aan één complexe taak. Dit in tegenstelling tot de hypothalamus, waar verschillende groepen cellen zich bezighouden met verschillende en meer simpele taken.

Focus zie je ook vaak bij mensen die gaan afvallen. Ze bedenken zich iets, vaak rond 1 januari, ze nemen een besluit en maken een plan. Dat plan kan bijvoorbeeld zijn voortgekomen uit het lezen van een boek over een nieuw dieet. Daar gaan ze mee aan de slag, vol enthousiasme en met volle aandacht. Heel vaak zie je dan ook het effect. De kilo’s vliegen eraf en de complimenten worden stralend in ontvangst genomen. Dit is ook precies de reden waarom zo veel van al die diëten ook daadwerkelijk werken. Of, beter gezegd: dat ze werken op de korte termijn.

Minder focus

Dat focus niet iets is dat je naar behoefte aan kunt zetten en altijd paraat hebt, zal iedereen wel herkennen. Je bent niet altijd scherp. Je hebt niet altijd je volle aandacht bij hetgeen je aan het doen bent. Het sterkste punt, aandacht hebben, kan dus ook het zwakste punt zijn van de prefrontale cortex.

Vermindering of verlies van focus zie je ook met grote regelmaat terugkeren bij mensen die begonnen zijn met afvallen. In het begin niet, dan is die gerichtheid juist ongekend sterk. Mensen denken aan hun doel: afvallen, en aan het middel: minder of anders eten en meer bewegen. Soms praten ze daar over met anderen, wat de focus ook weer zal versterken. Zeker als de omgeving positief en aanmoedigend reageert. Tot zover gaat vaak alles goed. 

Als er echter andere zaken in iemands leven om aandacht gaan vragen, wordt het een ander verhaal. Die zaken kunnen van alles zijn: werk, opdrachten, relaties, geldzorgen, kinderen, noem maar op. Op het moment dat deze onderwerpen meer aandacht gaan vragen, ontstaat er vaak een omslag. 

‘Het is bijna niet te bevatten, wat je als mens met je hersenen voor elkaar kan krijgen door je ergens op te focussen.’

De focus van de prefrontale cortex is namelijk nodig om de natuurlijke wens van de hypothalamus (de hamster in je brein) om voorraden aan te leggen in het lichaam te onderdrukken. De prefrontale cortex zal hierbij zijn veto tegenover de hamster moeten gebruiken. Maar die is het hier niet mee eens. En waar de cortex wel afgeleid kan worden, kan de hypothalamus dat niet. De prefrontale cortex is dus de vinger in de dijk. Op het moment dat je die eruit haalt, begint het water direct te stromen. Of neem de leraar voor een moeilijke klas. Op het moment dat hij naar de wc gaat, begint het geklier.

Zo begint de hypothalamus de rest van het brein en de rest van het lichaam in de richting van voedsel te sturen, als de prefrontale cortex even niet oplet. Dit is het moment dat je gedachteloos een schaaltje pinda’s naar binnen werkt, terwijl je juist bezig bent om te lijnen.

Het focussen van de prefrontale cortex is dus essentieel, maar tegelijkertijd intens moeilijk. Hoe kan die focus nu zo goed mogelijk behouden blijven? Dat kan onder andere door ondersteuning en training.Ondersteuning kan op vele manieren. Bijvoorbeeld door de inzet van mensen in je omgeving, die je helpen met je doel. Maar ook door elektronische hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld een gerichte app, of door de oefeningen die wij aanbieden via onze website Haus of Hamster . De prefrontale cortex wordt hier ook mee getraind. Die training van je cortex is ook niet nieuw. Die training kreeg je namelijk op school en wellicht ook nog bij een verdere opleiding. Maar ook met hobby’s, puzzels, spelletjes en lezen kan je jouw prefrontale cortex trainen. Het veel en vaak gebruiken van je cortex kan dus helpen bij het afvallen. Dat is al eerder aangetoond in onderzoeken.

Kernpunten van dit gedeelte:

• De prefrontale cortex heeft een belangrijke rol in het proces van afvallen. Die rol bestaat uit het weten waarom er iets moet gebeuren en daar dan een besluit toe nemen
• De prefrontale cortex is tot zekere hoogte in staat de hypothalamus, oftewel de hamster, te bedwingen
• De prefrontale cortex heeft daar wel focus voor nodig
• Die focus is van nature niet continu
• Bij die focus zijn training en ondersteuning nodig